Kapliczki, krzyże i figury przydrożne w Jaworznie

Przejdź do treści
Niedzieliska
Niedzieliska – Historia
W przeszłości ( XVIII -XIX wiek) ziemie Niedzielisk należały do dworu w Długoszynie.
W 1815 roku Antoni Pschorn odkrył na tych ziemiach złoża węgla i założył kopalnię w pobliskiej Dąbrowie a w 1822 roku sprzedał ją krakowskiemu przedsiębiorcy i kupcowi Piotrowi Steinkellerowi.
Steinkeller rozbudował kopalnię i założył w Niedzieliskach „Hutę Cynku Józefina" od imienia swojej matki – Józefiny. Cynkownia posiadała 20 pieców hutniczych i zatrudniała w pierwszym okresie około 80 pracowników..
Piotr Steinkeller jako pierwszy na Jaworznickiej ziemi wprowadził zwyczaj zatrudniania pracowników  podpisując z nimi umowę o pracę. Naraził się tym  swoim postępowaniem kapitalistom krakowskim  jednak w niedługim czasie także oni uznali że jest to dobry sposób i zmienili swoje poprzednie zasady zatrudniania pracowników na umowę o pracę.
W 1862 roku huta zmieniła nazwę na „Zakłady Bieli Cynkowej” ponieważ zmienił się właściciel i huta przeszła na własność wrocławskich przemysłowców von Loebbecków. Zakład funkcjonował do 1939 roku.
Franciszek von de Leobbeck wybudował w Niedzieliskach osiedle robotnicze dla biedoty z  okolicznych krakowskich wsi podejmującej pracę w jego zakładzie.
Zatrudniani miejscowi pracownicy mieli przeważnie swoje własne domy i gospodarstwa.
Dwu rodzinne domy pracownicze wybudowane były wzdłuż dzisiejszej drogi Szczakowskiej naprzeciw huty. Domy posiadały na dole sień, obszerną izbę i komorę zaś drewniane schody z sieni prowadziły na poddasze z małym okienkiem gdzie były naprzeciw z obydwu stron dwie  izby z małymi komorami. Także na poddaszu można było mieszkać zwłaszcza gdy była to jedna osoba.
Obok tych ceglanych domków były wybudowane kamienne stodółki które mogły także służyć za piwniczki.
W stodółkach można było hdować drobne zwierzęta i mieć dla nich jakiś zapas pożywienia.
Podobne formy starego budownictwa wiejskiego spotyka się na niektórych obszarach Francji np. w Normandii czy Bretanii. Do dzisiaj ( 2021r.) zachował się jeden z tych domków i resztka stodółki.
Pozostałością po Hucie Cynku jest dawna cechownia huty w której mieści się  aktualnie Klub Relax.
Według danych Urzędu Górniczego od 1910 roku działała „Kasa Bracka z siedzibą w Niedzieliskach dla Huty Cynku Franciszka von de Leobbecka” (185 członków), która była jednym z owoców  działalności wielkiego społecznika na naszych terenach -  księdza Stanisława Stojałowskiego któremu społeczność Jaworzna w dowodzie wdzięczności ufundowała pomnik po jego śmierci obok kościoła św. Wojciecha i św. Katarzyny w Jaworznie.


Nazwa: Parafia p.w. Św. Jana Kantego
Data budowy: 1985r.
Położenie: Jaworzno, ul. Wiejska 42
Koordynaty GPS: 50.221864043399655, 19.254988451461365
Link do udostępnienia:
Historia:
Parafię pod wezwaniem św. Jana Kantego w Jaworznie - Niedzieliskach erygował
Metropolita Krakowski Jego Eminencja Ks. kard. Franciszek Macharski 19 grudnia 1985r.
W przeszłości Niedzielska należały do parafii w Szczakowej a później do parafii Św. Wojciecha i Katarzyny w Jaworznie.
Początków kształtowania się nowej parafii można doszukiwać się już w roku 1947, kiedy to kapłan z parafii farnej odprawiał, co niedzielę Mszę św. w budynku starej szkoły w Niedzieliskach.
W 1957 roku została wybudowana kaplica przy ulicy Szczakowskiej przy istniejącym już tam dużo wcześniej ufundowanym murowanym krzyżu naprzeciw ulicy Cegielnianej.
Natomiast 24 grudnia 1997 roku została odprawiona pierwsza pasterka w nowo wybudowanym kościele przy ulicy Wiejskiej.
Wybudowany nowy kościół  jest prawdziwą perełką w Niedzieliskach a ksiądz proboszcz Władysław Strojek pod którego kierunkiem go budowano ubogacił posesję do 2021 roku o kilka dodatkowych obiektów i niektóre z nich zamieścimy i opiszemy w niniejszym wydaniu.



Nazwa: Grota Anielska przy kościele w Niedzieliskach
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Wiejska 42
Koordynaty GPS: 50.221864043399655, 19.254988451461365
Link do udostępnienia:
Historia:
Grota wybudowana jest w kształcie otwartej muszli a w środku jest wyłożona złoto – niebieską terakotą. Na terakocie umieszczony jest niebiesko – złoty Archanioł ze skrzydłami a na podeście figurka Matki Boskiej z dzieciątkiem Jezus. Po bokach umieszczone są figurki aniołów. Nad grotą umieszczony jest krzyż. Grota wkomponowana jest w ogród przykościelny.










Nazwa: Pomnik Św. Józefa w Niedzieliskach
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Wiejska 42
Koordynaty GPS: 50.221864043399655, 19.254988451461365
Link do udostępnienia:
Historia:
Posąg św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus na rękach umieszczony jest w
ogrodzie przykościelnym. Figura przedstawiająca św. Józefa - Oblubieńca
Maryi i opiekuna  Jezusa  naturalnej wielkości stoi na podwyższonym cokole










Nazwa: Figura Matki Boskiej Niepokalane
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Wiejska 42
Koordynaty GPS: 50.221864043399655, 19.254988451461365
Link do udostępnienia:
Historia:
Figura Matki Boskiej Niepokalanej przy ulicy Wiejskiej na placu przykościelnym w Jaworznie Niedzieliskach
Nazwa: Kapliczka Matki Bożej Niepokalanej
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Grunwaldzka 243
Koordynaty GPS: 50.21968367010176, 19.250422742170073
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka sięga kilku wieków wstecz. Jest to kapliczka przydrożna na pionowej belce na której około 1,5 m. nad ziemią zawieszony jest aktualnie mały drewniany domek z figurą Matki Boskiej Niepokalanej na tle tablicy z Dziesięcioma Przykazaniami.
Kapliczka znajduje się przy głównej i kilka wieków sięgającej drodze przelotowej Kraków – Chrzanów -Jaworzno – Mysłowice -Katowice w okolicy przyległych Niedzielisk na przeciw Osiedla Cegielniana.
W czasach międzywojennych okoliczni mieszkańcy dzielnicy Chrusty i sąsiadujących Niedzielisk zbierali się przy tej kapliczce na nabożeństwa majowe.
Na Kapliczce zaznaczone są centralnie daty 1508 i 1991.
Kapliczka była zawsze pod opieką mieszkańców dzielnicy Chrusty i w roku 2017 została gruntownie przez nich odnowiona i usytuowana na betonowym trzonie, aby zabezpieczyć drewno od korozji.
Data ostatniego odnowienia 2017 - jest umieszczona z boku domku kapliczki.
Pierwotnie domek miał formę zaokrągloną na szczycie.
Kapliczka była i jest pod opieką rodzin z dzielnicy Chrusty: Czerwonków, Kurników, Susków i Jałowieckich.


Nazwa: Krzyż Nagrobkowy przy Osiedlu Cegielniana
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, Osiedlu Cegielniana
Koordynaty GPS: 50.221864043399655, 19.254988451461365
Link do udostępnienia:
Historia:
Tuż przy Osiedlu Cegielniana w Niedzieliskach od strony ulicy Grunwaldzkiej
znajduje się kamienny krzyż z nagrobkiem. Obiektem tym opiekowały się w latach 1950-1960 dzieci ze Szkoły Podstawowej nr.3 w Niedzieliskach oraz mieszkańcy dzielnicy Chrusty.
Jest to nagrobek górnika Mikołaja Skalnego, który zginął tragicznie w tym miejscu pod ziemią w kopalni Jan Kanty . W kopalni wybuchł wtedy pożar i musiano zalać chodnik kopalniany wodą.
Ponieważ ciała górnika nie udało się wydobyć na powierzchnię postawiono na tym miejscu murowany krzyż z nagrobkiem i otoczono go grubym kopalnianym żelaznym łańcuchem. Niestety do 2021 roku zachowały się tylko pozostałości łańcucha i obiekt czeka na odnowienie.
Jest to obiekt dokumentujący historyczny związek ziemi jaworznickiej z ciężką i niebezpieczną pracą górniczą.


Nazwa: Krzyż przy ulicy Szczakowskiej
Data budowy: XIX wiek
Położenie: Jaworzno - Niedzieliska
Koordynaty GPS: 50.221864043399655, 19.254988451461365
Link do udostępnienia:
Historia:
Krzyż umiejscowiony jest przy ulicy Szczakowskiej naprzeciw ulicy Cegielnianej.
Historia krzyża sięga czasów międzywojennych i pierwotnie został postawiony na posesji prywatnej. Murowany krzyż na podwyższonym kwadratowym kamiennym cokole  znajduje się na placu przy dawnej  kaplicy pod wezwaniem św. Jana Kantego przy osiedlu Cegielniana. Kaplica funkcjonowała od 1954 roku do marca 1998 roku. Na cokole znajduje się tablica z napisem:
„JEZU BŁOGOSŁAW W DRODZE, DOMU, PRACY I SZKOLE”
Za posesją na której stoi krzyż znajdowała się do lat 70-tych wielka hałda węglowa Kopalni Jan Katy. Aktualnie są tam działki pracownicze.



Nazwa: Kapliczka na Ustroniu
Data budowy: XVIIIw.
Położenie: Jaworzno – Niedzieliska
Koordynaty GPS: 50.235001593022346, 19.257689399384436
Link do udostępnienia:
Historia:
Jest to kapliczka murowana słupowa z wnęką i w jednym z boków figurą Matki Bożej Różańcowej w środku, oraz drewnianym daszkiem.
Kapliczka została zbudowana przez przodków rodziny Wochów z Chropaczówki – rolniczej dzielnicy Niedzielisk pod koniec XVIII wieku i rodzina ta opiekuje się kapliczką do czasów współczesnych. Przy kapliczce widoczne są rozstajne ścieżki które kiedyś były używane przez ludzi zamieszkujących te okolice a teraz zapomniane ze względu na wybudowanie nowych węzłów komunikacyjnych omijających to miejsce.





Nazwa: Kapliczka Jezusa Miłosiernego
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Szczakowskiej
Koordynaty GPS: 50.22888288566703, 19.26004326489533
Link do udostępnienia:
Historia:
Kamienna kapliczka z wnęką, w której znajduje się figura Jezusa Miłosiernego znajduje się na placu pierwszej (dawnej) plebani kościoła w Niedzieliskach przy ulicy Szczakowskiej.
 Na miejscu dawnego rozpadającego się krzyża gospodarze posesji wybudowali kapliczkę Jezusa Miłosiernego. Kapliczką opiekuje się rodzina Żabińskich.
 
 







Nazwa: Pomnik i tablica Solidarności
Data budowy:
Położenie: Jaworzno – Niedzieliska parafia p.w. św. Jana Kantego
Koordynaty GPS: 50.22184344993736, 19.25489189194021
Link do udostępnienia:
Historia:
Pod piękną dzwonnicą przy kościele św. Jana Kantego w Jaworznie - Niedzieliskach znajduje się pomnik upamiętniający historycznie obszar Niedzielisk z funkcjonującą tu Kopalnią Jan Kanty od 1921roku a od 1954 roku nazwaną Kopalnią Komuna Paryska. Od 1989 roku na powrót przywrócono kopalni nazwę Jan Kanty.
Pomnik upamiętniający ofiary górniczego stanu złożony jest z kilku elementów: ostatniego kopalnianego wózka z węglem, rzeźby górnika, tablicy upamiętniającej górników, którzy zginęli pod ziemią w kopalni oraz rzeźby świątka zadumanego nad ofiarami.
Ufundowana tablica oraz pomnik związany jest z robotniczym Związkiem Solidarność
funkcjonującym przy kopalni.
Kopalnia funkcjonowała do 31.07. 2000 roku
to coś więcej…
 
W każdym języku są takie pojęcia, których znaczenie trudno wyrazić kilkoma słowami, ująć w kilku definicjach, niektórzy nawet mówią, że są to słowa magiczne.
Nie będę teraz przytaczała teorii semantycznych), ale faktem jest, że rzeczownik „Solidarność” dla Nas Polaków jest wyjątkowym wyrazem, którego znaczenie przekracza to, co zawarte jest w podanych wyżej definicjach, nazwach.
Dopiero, gdy przywołujemy słowa św. Jana Pawła II lub bł. księdza Jerzego Popiełuszki, patrona Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, wtedy w pełni oddajemy sens słowa,, zaczynamy rozumieć, że to także miłość, wolność, wspólne dobro…





Nazwa: Krzyż po byłym Cmentarzu Cholerycznym
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Górnośląska
Koordynaty GPS: 50.2373817600985, 19.272654353406192
Link do udostępnienia:
Historia:
Krzyż po byłym Cmentarzu Cholerycznym Jedno z trzech miejsc gdzie chowano zmarłych na cholerę. Po dawnym  cmentarzu pozostała jedynie pamiątka w postaci krzyża. Na początku  drewniany potem zamieniono na betonowy i dodano figurkę Matki Boskiej.





Nazwa: Krzyż przy ulicy Kasprzaka
Data budowy: około 1950r.
Położenie: Jaworzno, ul. Marcina Kasprzaka 10
Koordynaty GPS: 50.22888288566703, 19.26004326489533
Link do udostępnienia:
Historia:
Krzyż przy ulicy Marcina Kasprzaka w Jaworznie-Niedzieliskach to następne świadectwo wiary przodków oraz zamiłowania do tradycji jego twórcy – krawca rodem z Kielc Stanisława Góry, który przybył do Niedzielisk po II-giej Wojnie Światowej i osiedlił się tutaj wraz z rodziną wykupując posiadłość wraz ze przedwojenną szkołą gdzie zamieszkał.
 
Betonowy krzyż został zaprojektowany przez Stanisława Górę i wykonany wraz z synem Markiem. Na krzyżu widnieje wizerunek Jezusa.
W belki krzyża zostały wmurowane kamienie przyniesione osobiście przez twórcę, zagorzałego turystę z różnych stron Polski - od Bałtyku po Tatry.
Krzyż został poświęcony przez duchownego z parafii św. Jana Kantego z Niedzielisk.
Twórca krzyża ofiarował go w intencji dziękczynnej Bogu za przeżycie czasów wojennych oraz błogosławieństwa Bożego dla dzieci uczęszczających do nowej szkoły także przy tej ulicy.
Krzyżem opiekuje się rodzina państwa Górów.
 







Nazwa: Krzyż drewniany
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Grunwaldzka
Koordynaty GPS: 50.2238808326149, 19.245189104253186
Link do udostępnienia:
Historia:
Krzyż drewniany z daszkiem oraz małym ogródkiem









Nazwa: Kapliczka Matki Bożej
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Upadowa 24
Koordynaty GPS: 50.24060847485126, 19.25419478883037
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka Matki Bożej






Copyright ©: Edi
Wróć do spisu treści