Śródmieście
Śródmieście - Historia
Centralna, wielka dzielnica Jaworzna, wyznaczająca obręb ścisłego centrum miasta. Znajduje się tu Urząd Miejski oraz wiele innych ważnych urzędów i instytucji oraz organizacji i podmiotów obsługujących codziennie dziesiątki tysięcy mieszkańców. Tutaj też koncentruje się życie kulturalne i towarzyskie.
Nazwa: Parafia pw. Świętych Wojciecha i Katarzyny
Data budowy: 1963 r
Położenie: Jaworzno, Plac Świętego Jana 12
Koordynaty GPS: 50.20501285404761, 19.27528967659679
Link do udostępnienia: 
Historia:
Pierwsze wzmianki o jaworznickich osadach pochodzą z lat 1229, 1238, 1242 i 1243 r. Dowiadujemy się z nich, że Jaworzno, Ciężkowice i Długoszyn były własnością Klemensa Magnusa Gryfity, który stworzył wielką fundację zakonu benedyktynek w Staniątkach. Podarował cały swój majątek temu zakonowi, w tej liczbie znalazły się również jaworznickie osady. Do 1254 r. siostry benedyktynki dokonały zamiany z biskupem krakowskim - wieś Jaworzno, Ciężkowice i Długoszyn weszły w skład sławkowskiego klucza majątkowego biskupstwa krakowskiego. Podobnie Byczyna weszła do tego klucza majątkowego, kiedy zakon benedyktynów w Tyńcu oddał w 1287r. tę wieś biskupowi krakowskiemu w drodze wymiany za inne dobra pod Krakowem. W XIV w. powstała wieś Szczakowa jako uposażenie zamku obronnego w Będzinie. Wieś Jeleń została ulokowana w 1303r. na prawie niemieckim przez krakowskiego biskupa Jana Muskatę. Pewnym jest, że wsie Jaworzno, Ciężkowice i Szczakowa płaciły dziesięcinę dla kościoła w Lędzinach, co potwierdza pierwszą przynależność kościelną jaworznickich osad. Z kościoła w Lędzinach przybywał kapłan dla spełnienia niezbędnych posług religijnych. Do tego celu służyła drewniana kaplica, która była świątynią dla jaworznickiego duszpasterstwa. Kościół parafialny został w Jaworznie ustanowiony w 1335 r., jednocześnie z utworzeniem dekanatu nowogórskiego w ramach diecezji krakowskiej. Od tego momentu kościół w Jaworznie posiada stałego kapłana, a parafia obejmowała wsie: Jaworzno, Szczakowa, Ciężkowice, Długoszyn i Jeleń. Byczyna jeszcze w 1480 r. należała do parafii sławkowskiej; w skład parafii jaworznickiej weszła od 1529 r. Około 1610 r. w granicach ówczesnej wsi Jaworzno założono nową osadę o nazwie Dąbrowa. Wtedy zakończył się proces tworzenia zasięgu terytorialnego parafii jaworznickiej, który pozostał niezmieniony do naszych czasów. Będą powstawały w przyszłości nowe osady, a w XX wieku nowe parafie, ale wszystkie na terenie starej parafii Jaworzno, której granice powstały jeszcze w średniowieczu.
W 1532r. powstał murowany kościół. Budynek o pow. 125m2 i wymiarach 17,4 x 7,2m powstał na tzw. osi sakralnej (od strony wschodniej było prezbiterium, od zachodniej kruchta z wieżą - dzwonnicą). Kościół usytuowany był na tym samym co dziś miejscu - na skrzyżowaniu dróg do Szczakowej i Ciężkowic. Wokół kościoła znajdował się cmentarz otoczony murem. Początkowo kościół był skromnie wyposażony. Przy wejściu od strony dzwonnicy znajdowała się drewniana kropielnica z miedzianym kociołkiem na święconą wodę. Wewnątrz kościoła znajdowały się trzy ołtarze. W XVII wieku stopniowo wzbogacano jego wnętrze. Przede wszystkim zwiększając ilość ołtarzy.
Kaplica Matki Bożej Szkaplerznej o wymiarach 10,2 x 6,6 m i powierzchni 67 m2 została dobudowana do północnej elewacji kościoła w latach 1690-1700. Przybudówka nakryta kolebkowym sklepieniem posiadała cztery okna (po dwa z każdej strony) i pokryta była drewnianą podłogą pod którą znajdowała się krypta grobowa. Do kaplicy prowadziły dwa wejścia:
- jedno wprost z kościoła,
- drugie z cmentarza okalającego kościół.
W kaplicy znajdował się bogato zdobiony barokowy ołtarz z ośmioma kolumnami. Wszystkie jego elementy wyrzeźbione zostały w drewnie, a następnie pokryte złoceniami. W ołtarzu widniał obraz Matki Bożej Passawskiej. Kaplica posiadała również drewniany chór z organami wsparty na czterech słupach. Chór połączony był z dużym chórem w głównej nawie kościoła poprzez otwór w murze.
Ołtarz główny, w ramach stopmiowego wzbogacania wnętrza kościoła, na przestrzeni XVII w. uległ przeobrażeniu. W centrum najstarszego ołatarza umieszczona była rzeźba Chrytusa Ukrzyżowanego. Natomiast wg Inwentarza z 1828r. ołtarz ujęty w dwie pary okrągłych kolumn składał się z dwóch kondygnacji. Umieszczono w nim olejny obraz św. Jerzego, a po bokach znajdowały się dwie złocone rzeźby:
- św. Wojciecha po prawej
- św. Stanisława po lewej stronie.
Ponad malowidłem przedstawiającym św. Jerzego osadzono olejny obraz wyobrażający koronację Maryi Panny. Do ołtarza należało także drewniane cyborium - puszka na hostię - pomalowane na niebiesko z rzeźbiarskim przedtsawieniem Przemienienia Pańskiego. Murowaną mensę ołtarzową zwykle przysłaniano antependium czyli zasłoną ołtarzową.
Kwadratowa wieża - dzwonnica przylegała do budynku kościoła od strony zachodniej. Wykonana była z kamienia wapiennego w górnej części wykończona drewnem. Szczyt wieży wieńczyła kopuła z dwoma spiżowymi dzwonami pokryta gontowym dachem, a na nim widniał żelazny krzyż. Poniżej znajdował się zegar i niewielkie otwory okienne (później zaślepione). Do dzwonnicy można było sie dostać od zewnątrz drewnianymi schodkami.
W czasach Rzeczpospolitej Krakowskiej (1815 - 1846) podjęto decyzję o przebudowie kościoła, którego budowa rozpoczęła się i zakończyła w 1833r. Plany architektoniczne opracował krakowski budowniczy miejski August Plasqude. Nowej budowli nadano styl neoklasycystyczny.
Od północy w miejsce dawnej kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej urządzono prezbiterium pierwotnie zamknięte półkolistą absydą. Od strony zachodniej zburzono wieżę starego kościoła, a na jej miejsce dobudowano kaplicę, proporcjonalnie do znajdującego się naprzeciw dawnego prezbiterium, z którego urządzono kaplicę św. Barbary. Frontowa elewacja kościoła zakończona była dwukondygnacyjną wieżą. W jej partiach dolnych było wejście główne ze ślepą arkadą dopełnioną krucyfiksem, powyżej tablica z data budowy MDCCCXXXIII - 1833r. Górną kondygnację wypełniały dwie ślepie arkady, pomiędzy nimi widniał herb Wolnego Miasta Krakowa, powyżej zegar.
Barokowy ołtarz główny z czarnego marmuru, datowany na wiek XVII został sprowadzony z kościoła św. Michała w Krakowie, który władze austriackie zamieniły na koszary. W ołtarzu osadzono kopię obrazu św. Józefa namalowaną w drugiej połowie XVIII wieku. Dwa boczne ołtarze poświęcono św. Wojciechowi po prawej i św. Stanisławowi po lewej stronie. Ponadto w kościele urządzono jeszcze trzy ołtarze:
- Matki Bożej Różańcowej,
- Najświętszego Serca Pana Jezusa
- i ołtarz górników z obrazem Matki Bożej Bolesnej.
W 1938 roku rozpoczęto kolejną przebudowę kościoła, autorem projektu był krakowski architekt Zygmunt Gawlik. Prace budowlane zostały jednak przerwane na skutek II wojny światowej. Do tego czasu wybudowano jedynie prezbiterium. Po wojnie budowę wznowiono, a w 1963 roku dzięki staraniom ks. proboszcza Stanisława Bajera zakończono budowę transeptu. Dzieło rozbudowy istniejącego obecnie kościoła, tym razem wg projektu Wiktora Zina, kontynuował ks. proboszcz Stefan Kowalczyk, a ukończył ks. proboszcz - Julian Bajer.
W 1997 roku, ks. Bp Adam Śmigielski ustanowił kapitułę kolegiacką, a nasz kościół parafialny ogłosił - Kolegiatą św. Wojciecha.
18 sierpnia 2004 r. posługę duszpasterską jako proboszcz naszej parafii, rozpoczął ks. kanonik Eugeniusz Cebulski.
Nazwa: Parafia św. Barbary
Data budowy: 1986 r
Położenie: Jaworzno, Al. J. Piłsudskiego 5
Koordynaty GPS: 50.2055474179367, 19.24894747289728
Link do udostępnienia:
Historia:
Szybki rozwój dzielnicy miasta Jaworzna zwanej „Osiedle Podłęże” zrodził potrzebę utworzenia nowej parafii. Ks. Stanisław Pyla wikariusz parafii św. Mikołaja w Krakowie ul. Kopernika 9/6, otrzymał w 1982 roku aplikatę podpisaną przez Ks. Kard. Franciszka Macharskiego z poleceniem budowy kaplicy, kościoła i plebanii oraz zorganizowania życia duszpasterskiego. Dotychczas wierni tego osiedla uczęszczali do znacznie oddalonego kościoła świętych Wojciecha i Katarzyny w Jaworznie.
Rozpoczęła się dla nas długa i skomplikowana procedura biurokratyczna związana z otrzymaniem pozwolenia na budowę takich obiektów sakralnych. Na zakupionej parceli najpierw trzeba wykonać ekspertyzę geologiczno-górniczą i konstrukcyjno-budowlaną pod budowę nowych obiektów. Takiej pracy podjęli się odpowiedni pracownicy naukowi na AGH w Krakowie. Projektantem wszystkich obiektów sakralnych był architekt mgr inż. Janusz Gawor z Krakowa. Po długich staraniach u władz Miejskich w Jaworznie oraz Wojewódzkich w Katowicach, Prezydent Miasta Jaworzna wydał w 1982 r. decyzję zezwalającą na budowę punktu katechetycznego i mieszkania dla księdza.
W uroczystość Bożego Ciała w 1983 r. Ks. Kard. Franciszek Macharski poświęcił plac pod budowę kaplicy i kościoła. Okazało się, że na czas wybudowania kościoła, potrzebna jest najpierw kaplica, salki katechetyczne i pomieszczenia duszpasterskie. Przystąpiliśmy niezwłocznie do realizacji tego projektu.
Nazwa: Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski na Sobieskim
Data budowy: 20005 r
Położenie: Jaworzno, ul. Sulinskiego 39
Koordynaty GPS: 50.180054476802745, 19.252916488388454
Link do udostępnienia:
Historia:
Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski w Jaworznie-Sobieskim została ustanowiona 22 września 2005 r. przez biskupa sosnowieckiego Adama Śmigielskiego SDB. Pierwszym proboszczem został ks. Janusz Glanowski.
Nazwa: Kaplica św. Jana Nepomucena
Data budowy: 1891r.
Położenie: Jaworzno, ul. Świętego Wojciecha 5
Koordynaty GPS: 50.206162345178214, 19.274390649623154
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka pochodzi z 1891 roku i znajduje się w centrum miasta, na Placu św. Jana. Wewnątrz znajduje się drewniana, polichromowana figura św. Jana Nepomucena.
Koło kościoła w Jaworznie był ongiś cmentarz i biło tu źródełko. Około 1890 r. zbudowano tu drewnianą kapliczkę. W 1900 roku na jej miejscu zbudowano nową z kamienia wapiennego z małym ołtarzykiem w środku. Dach pokryto gontem. Obecnie kryty jest blachą. Na dachu jest mała sygnaturka. Koło tej kapliczki przemawiał często ks. Stanisław Stojałowski. Obecnie kapliczka stoi na zakręcie uczęszczanej drogi do Szczakowej, przez co narażona jest na obicie. Postać świętego jest naturalnej wielkości. Jest to cenny zabytek z XVIII w.
Jednym z najpopularniejszych świętych umieszczanych w kapliczkach w całej Europy Środkowo-Wschodniej jest św. Jan Nepomucen. Wspominamy Go w liturgii 21 maja.
Kaplice ku jego czci stawiano zazwyczaj w pobliżu rzek, bo panuje przekonanie, że święty Jan chroni przed powodzią. Tak również uczynili nasi przodkowie w Jaworznie, kiedy płynęła rzeka, obecnie przez ul. św. Jadwigi Królowej. (Dlatego też jest nazwa ulicy - Plac św. Jana).
To szczególne wstawiennictwo ma związek z okolicznościami śmierci św. Jana Nepomucena, który zginął właśnie w wodzie. Dokładniej w Pradze, w nurtach Wełtawy w marcu 1393 r. Po dziś dzień miejsce jego śmierci upamiętnia figura na najpiękniejszym praskim moście nazywanym mostem Karola. Święty pojawia się czasem w miejscach publicznych, np. przed ratuszami czy sądami, gdyż ma w swej pieczy także dobrą sławę i honor oraz chroni przed zniesławieniem. Kościół ustanowił go patronem dobrej spowiedzi, spowiedników i penitentów.
Był przede wszystkim gorliwym księdzem. Proboszczem na kilku parafiach. Na świeczniku stanął, gdy arcybiskup Pragi uczynił go wikariuszem generalnym. Jan działał w imieniu i z polecenia arcybiskupa. Powodem cierpień Jana stał się król czeski Wacław IV Luksemburczyk. Władca - rozpustnik piętnowany często za publiczną niemoralność przez arcybiskupa Pragi. Cała złość potężnego króla skupiła się na św. Janie. Podstępnie aresztowany, torturowany i wreszcie półżywy wrzucony do Wełtawy.
Kaplice ku jego czci stawiano zazwyczaj w pobliżu rzek, bo panuje przekonanie, że święty Jan chroni przed powodzią. Tak również uczynili nasi przodkowie w Jaworznie, kiedy płynęła rzeka, obecnie przez ul. św. Jadwigi Królowej. (Dlatego też jest nazwa ulicy - Plac św. Jana).
To szczególne wstawiennictwo ma związek z okolicznościami śmierci św. Jana Nepomucena, który zginął właśnie w wodzie. Dokładniej w Pradze, w nurtach Wełtawy w marcu 1393 r. Po dziś dzień miejsce jego śmierci upamiętnia figura na najpiękniejszym praskim moście nazywanym mostem Karola. Święty pojawia się czasem w miejscach publicznych, np. przed ratuszami czy sądami, gdyż ma w swej pieczy także dobrą sławę i honor oraz chroni przed zniesławieniem. Kościół ustanowił go patronem dobrej spowiedzi, spowiedników i penitentów.
Był przede wszystkim gorliwym księdzem. Proboszczem na kilku parafiach. Na świeczniku stanął, gdy arcybiskup Pragi uczynił go wikariuszem generalnym. Jan działał w imieniu i z polecenia arcybiskupa. Powodem cierpień Jana stał się król czeski Wacław IV Luksemburczyk. Władca - rozpustnik piętnowany często za publiczną niemoralność przez arcybiskupa Pragi. Cała złość potężnego króla skupiła się na św. Janie. Podstępnie aresztowany, torturowany i wreszcie półżywy wrzucony do Wełtawy.
Nazwa: Grota Matki Bożej z Lourdes
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, Plac Świętego Jana 12
Koordynaty GPS: 50.20501285404761, 19.27528967659679
Link do udostępnienia:
Historia:
Począwszy od 11 lutego 1858 roku 14-letnia wiejska
dziewczyna Bernadeta Soubirous doświadczyła serii objawień „Pięknej Pani”.
Wydarzenia te miały miejsce w grocie Massabielle, niedaleko Lourdes. 25 marca
1858 roku, podczas 16. objawienia, w święto Zwiastowania, Piękna Pani
powiedziała: Ja jestem Niepokalane Poczęcie.... Objawienia zostały uznane za
autentyczne przez biskupa Tarbes, Laurence'a w 1862.
Bernadetta Soubirous od 11 lutego do 16 lipca 1858 roku
doświadczyła w sumie 18 objawień. Świadkami objawień i dziwnego zachowania się
dziewczyny byli okoliczni mieszkańcy, zbierający się w grocie na odpoczynek.
Podczas objawień w grocie pojawiło się źródło wody.
Nazwa: Kapliczka wnękowa
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, Rynek
Koordynaty GPS:
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka wnękowa z Figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem
Nazwa: Kapliczka Tomaszkiewiczów
Data budowy: .
Położenie: ul. Ignacego Paderewskiego 52, 43-600 Jaworzno
Koordynaty GPS: 50.21035969510025, 19.265797607096015
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka Tomaszkiewiczów
Kapliczka pochodzi z 1891 roku i znajduje się w centrum miasta, na Placu św. Jana. Wewnątrz znajduje się drewniana, polichromowana figura św. Jana Nepomucena.
Nazwa: Kapliczka Matki Bożej
Data budowy: 1944 r.
Położenie: ul. Leśna 4, 43-600 Jaworzno
Koordynaty GPS: 50.20461491986545, 19.26253818454045
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka Matki Bożej, Kapliczka jest wykonana w formie groty.
Kapliczka wybudowana zaraz po wojnie w 1944 r. przez Pana Antoniego Sędora z kamienia pochodzącego prawdopodobnie z rejonów górskich. Ufundowana przez Panią Maryję Bem – babcię (mama mamy) obecnej właścicielki Pani Agaty.
Pierwsza figurka pochodziła z kapliczki ,którą zburzono na potrzeby przebudowy drogi (okolice dawnego „Transgór”). Rozbiórki kapliczki nikt nie chciał wtedy się podjąć. Gdy w końcu znalazł się chętny Pani Maryja zabrała figurę do siebie. Została ona poświęcona wraz z kapliczką przez księdza (wujka Pani Agaty).W 2008 skradziono figurę , nie uszkodzono kapliczki, flagi, nie zniknęło nic poza figurą
Po tym zdarzeniu mieszkańcy ufundowali nową figurę , odporną na warunki atmosferyczne, której nie trzeba było odmalowywać. Figurę poświęcono w parafii Św. Barbary. Plan przewidywał posadowienie jej na stałe na stalowym pręcie. Niestety nie powiódł się i figura przetrwała rok i sześć miesięcy. Ponownie miała miejsce kradzież. Pani Agata w miejsce skradzionej włożyła starą, glinianą małych rozmiarów, która uchowała się przez miesiąc. W kapliczce zagościł tym razem obrazek na dłuższy okres, bo do roku 2020. Koleżanka Pani Agaty po przejściu na emeryturę postanowiła ufundować obecną figurę.
Po tym zdarzeniu mieszkańcy ufundowali nową figurę , odporną na warunki atmosferyczne, której nie trzeba było odmalowywać. Figurę poświęcono w parafii Św. Barbary. Plan przewidywał posadowienie jej na stałe na stalowym pręcie. Niestety nie powiódł się i figura przetrwała rok i sześć miesięcy. Ponownie miała miejsce kradzież. Pani Agata w miejsce skradzionej włożyła starą, glinianą małych rozmiarów, która uchowała się przez miesiąc. W kapliczce zagościł tym razem obrazek na dłuższy okres, bo do roku 2020. Koleżanka Pani Agaty po przejściu na emeryturę postanowiła ufundować obecną figurę.
Została ona zakupiona w Częstochowie i poświęcona na Podłężu w parafii – ksiądz zażartował pytając czy Pani Agata robi sobie składowisko. W tej chwili figura zabezpieczona jest kratą przed złodziejami.
Nazwa: Kapliczka Matki Bożej
Data budowy:
Położenie: ul. Moniuszki 20, 43-600 Jaworzno
Koordynaty GPS: 50.203960240199166, 19.257217081533724
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka Matki Bożej, kapliczka w kolorze Niebieskim Maryjnym
Nazwa: Krzyż żółty
Data budowy: .
Położenie: ul. Fryderyka Chopina , 43-600 Jaworzno
Koordynaty GPS: 50.18710445588306, 19.25720641510708
Link do udostępnienia:
Historia:
Krzyż żólty
Nazwa: Kapliczka w pniu drzewa
Data budowy: .
Położenie: Jaworzno Plac św. Jana 13
Koordynaty GPS: 50.20523675016123, 19.27511270880167
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka w pniu drzewa urokliwa rzeźba
Nazwa: Kapliczka
Data budowy: .
Położenie: Jaworzno ul. Karola Olszewskiego 87
Koordynaty GPS: 50.193007752375166, 19.273222082239798
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka murowana z czerwonej cegły, dach dwu spadowy, wewnątrz figura Matki Bożej
Nazwa: Krzyż nad Geosferą
Data budowy: .
Położenie: Jaworzno ul. Karola Olszewskiego 87
Koordynaty GPS: 50.22773970230792, 19.275370457204584
Link do udostępnienia:
Historia:
Krzyż drewniany
Nazwa: Kapliczka wnękowa
Data budowy: .
Położenie: Jaworzno ul. Krótka 5
Koordynaty GPS: 50.206488980660005, 19.275953780235213
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka wnękowa, na zewnętrznej fasadzie budynku, wewnątrz figura Matki Bożej
Nazwa: Kapliczka wnękowa
Data budowy:
Położenie: Jaworzno, ul. Pocztowa 2
Koordynaty GPS:
Link do udostępnienia:
Historia:
Kapliczka wnękowa, na zewnętrznej fasadzie budynku, wewnątrz figura Matki Bożej Fatimskiej